De doodstraf blijft zorgen baren!
|
De doodstraf wordt soms door machthebbers opgelegd om tegenstanders en concurrenten uit de weg te ruimen, als zouden het "verraders" zijn of "staatsgevaarlijke elementen". Meestal gaat het om buitengerechtelijke straffen, dat wil zeggen dat er geen rechtszaak aan te pas is gekomen en de voltrekking van de doodstraf dus in feite illegaal is. In veel dictaturen worden er vaak schijnprocessen gehouden, oneerlijke processen waarbij de uitkomst al van tevoren vaststaat.
Volgens gegevens van Amnesty International worden jaarlijks wel 3000 mensen ter dood veroordeeld, terwijl nog ongeveer 25.000 mensen wachten op voltrekking van hun vonnis. In meer dan 50 landen wordt de doodstraf nog steeds toegepast. In de loop der tijd kwam er een beweging op gang om de eigenlijk doodstraf "meer humaan" te maken -voor zover dit mogelijk is! Liechtenstein werd in 1798 het eerste land ter wereld dat de doodstraf zelfs daadwerkelijk afschafte. Maar deze straf is en blijft een controversieel onderwerp en de meningen erover verschillen sterk van land tot land. Zo geloven de voorstanders dat deze straf afschrikwekkend werkt, dat ze in elk geval herhaling voorkomt en dat mensen die een zeer slechte daad begaan, daarvoor ook de ultieme consequentie moeten dragen. Ook zeggen ze dat de doodstraf goedkoper is voor de samenleving dan een langdurige gevangenisstraf. De tegenstanders vinden de doodstraf dan weer veel te zwaar. Door het voltrekken ervan zou de staat zich op hetzelfde morele niveau als de moordenaar stellen. Daarnaast is de doodstraf onherroepelijk: als later blijkt dat er een gerechtelijke fout is gemaakt en de verkeerde persoon is veroordeeld, is er geen correctie meer mogelijk. Dat een dergelijk gevaar niet denkbeeldig is, blijkt uit het feit dat tientallen mensen die in de Verenigde Staten in een dodencel zaten, later alsnog heropening van hun proces en vrijlating verkregen. Bovendien kan het afschrikwekkende karakter van de doodstraf betwist worden: in landen met de doodstraf is de criminaliteit vaak minstens zo hoog als in landen zonder de doodstraf. Bovendien menen veel tegenstanders dat de doodstraf geen echte straf is, omdat een straf (mede) is bedoeld om van te leren, terwijl dat bij de doodstraf niet het geval is. Verder zeggen tegenstanders dat de doodstraf een schending van de mensenrechten is en dat moord altijd slecht is, ook al gaat het om een crimineel. Religieuze standpunten Het Jodendom staat de doodstraf in theorie toe, maar omdat de eisen aan de bewijslast zo zwaar zijn, wordt de doodstraf in de praktijk zelden uitgevoerd. Het is beter om duizend schuldigen vrij te laten dan om één onschuldig iemand ter dood te brengen, menen zij. In de Islamitische Wet (sharia) wordt de doodstraf toegestaan. De Koran schrijft de doodstraf voor voor enkele misdrijven, waaronder verkrachting, overspel, homoseksualiteit, afvalligheid van het geloof, hulp aan vijanden van de islam en piraterij. Moord valt niet onder de misdrijven die volgens de sharia met de dood bestraft moeten worden. Christenen hebben verschillende opinies over de doodstraf. In de Bijbel zijn uitspraken te vinden die de doodstraf ondersteunen, maar andere christenen zijn juist om religieuze redenen tegen de doodstraf: zij voeren bijvoorbeeld het gebod "Gij zult niet doden" aan. Sinds Paus Johannes Paulus II als eerste paus afstand nam van de doodstraf, is de Rooms-Katholieke Kerk tegen de doodstraf. Ook andere christelijke kerken, zoals de Anglicaanse Kerk, de Methodisten en de Oosters Orthodoxe Kerk volgen die lijn. Minderjarigen Het executeren van mensen die tijdens het plegen van het misdrijf nog geen 18 jaar oud waren, is verboden volgens het Verdrag inzake de Rechten van het Kind van de Verenigde Naties en door drie andere internationale verdragen. Op de Verenigde Staten na hebben alle landen tenminste één van deze verdragen geratificeerd. In maart 2005 verbood het Amerikaanse Hooggerechtshof het executeren van misdadigers die tijdens het uitvoeren van hun misdaad minderjarig waren. Hierdoor is de doodstraf voor minderjarigen in de laatste staten van de VS opgeheven en werd direct de doodstraf van ongeveer 80 veroordeelden omgezet in levenslange gevangenisstraf. Doodstraf voor kinderen komt wereldwijd nog in vijf landen voor: Iran, Soedan, Saoedi-Arabië, Pakistan en Jemen. Van 2005 tot 2008 werden 32 kinderen jonger dan 18 jaar ter dood gebracht, waarvan 26 in Iran. Deze cijfers worden bijgehouden door de mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch. Internationale Werelddoodstrafdag van 10 oktober In 2003 werd 10 oktober uitgeroepen tot Werelddoodstrafdag door de World Coalition Against the Death Penalty, een samenwerkingsverband van honderden organisaties waar ook Amnesty International deel van uitmaakt. Dit jaar staat de dag in het teken van de doodstraf in de Verenigde Staten, waar in 2009 nog 52 mensen werden geëxecuteerd en 105 mensen ter dood veroordeeld. Situatie in de Verenigde Staten In de VS woedt trouwens een levendig debat rond dit thema. Zeventien Amerikaanse staten passen de doodstraf niet toe. De 33 andere staten hebben de doodstraf in hun wetgeving staan, maar tien daarvan hebben de afgelopen tien jaar geen executies uitgevoerd. De meeste executies vinden plaats in een beperkt aantal staten: Texas, Virginia en Oklahoma zijn verantwoordelijk voor meer dan de helft van de executies sinds 1977. Amerika blijft wereldwijd één van de koplopers wat betreft het aantal executies. In de eerste helft van 2010 werden 33 mensen geëxecuteerd, andere executies zijn gepland. Toch is er een positieve evolutie merkbaar. De afgelopen tien jaar neemt het aantal executies en doodstraffen geleidelijk af. Sinds enkele jaren is het verboden om minderjarige daders te executeren. New Jersey schafte de doodstraf af in 2007, New Mexico in 2009. Hierdoor groeit de hoop dat de VS zich langzaamaan zal aansluiten bij de globale trend om de doodstraf te verbannen. Amnesty International verwelkomt daarom de principiële houding van John Kitzhaber, de gouverneur van Oregon. Hij stelde eind november 2011 een moratorium in op executies voor de rest van zijn ambtstermijn. Op 6 december zou de executie van de 49-jarige Gary Haugen plaatsvinden maar het vonnis werd niet uitgevoerd. Kitzhaber noemde de doodstraf "onethisch en onrechtvaardig" en stelde dat hij geen executies meer zou toelaten zolang hij gouverneur is. Zijn huidige ambtstermijn loopt tot januari 2015. Oregon heeft twee executies uitgevoerd sinds de doodstraf in de VS hervat werd in 1977 - één in 1996 en één in 1997. Beiden werden uitgevoerd tijdens de eerste ambtstermijn van gouverneur Kitzhaber. De gouverneur liet de executies doorgaan "ondanks mijn persoonlijk verzet tegen de doodstraf. Ik geloof niet dat die executies bijgedragen hebben tot onze veiligheid, en het maakt onze maatschappij er beslist niet beschaafder op. Ik kon niet nog eens meedoen met iets wat ik moreel verkeerd vind". Kitzhaber riep de huidige legislatuur op "potentiële hervormingen voor te leggen voor de volgende legislatuurperiode", eraan toevoegend dat hij "ervan overtuigd was dat we een betere oplossing kunnen vinden". Begin 2012 zette de gouverneur van de staat Delaware de doodstraf van Robert Gattis om in een levenslange onvoorwaardelijke gevangenisstraf. Hij deed dit drie dagen voor de geplande executie. Hiermee is een einde gekomen aan de bijna twintig jaar dat Robert Gattis doorbracht in de dodencel. Robert Gattis werd ter dood veroordeeld vanwege de moord op zijn vriendin Shirley Slay in mei 1990. De voornaamste reden om de straf om te zetten was de achtergrond van Gattis. In overeenstemming met de aanbevelingen van de Delaware Board of Parole oordeelde hij dat Gattis tijdens zijn jeugd zodanig mishandeld was dat een terdoodveroordeling ongepast is. De gouverneur noemde de beslissing een van de zwaarste die hij heeft moeten maken tijdens zijn termijn, en bood zijn excuses aan voor 'de pijn die zijn beslissing mogelijk brengt voor de familie en vrienden van Shirley Slay'. Amnesty International hoopt nu dat het afschaffen van de doodstraf een trend wordt in de Verenigde Staten. Wie weet? De staat Connecticut schafte alvast de doodstraf af eind april 2012: de 17de staat in de Verenigde Staten. Sinds 1973 zijn er nu al 140 mensen uit een Amerikaanse dodencel vrijgesproken. Op 2 mei 2013 tekende gouverneur O'Malley van Maryland het besluit tot afschaffing: daar mee is Maryland de vierde Amerikaanse staat die in de afgelopen vijf jaar hiertoe overgaat. In de staat zitten nog vijf gevangenen in de dodencel. Amnesty roept gouverneur O'Malley op hun straf om te zetten in levenslange gevangenisstraffen. Binnenkort gaan Amnesty-activisten van start met nieuwe campagnes voor de afschaffing in de staten Colorado en Delaware. Echter, in de staat Texas nadert de 500ste executie sinds de doodstraf daar in 1982 weer werd ingevoerd. In deze staat heeft een derde van het totale aantal executies in Amerika plaats. Sinds de huidige gouverneur Rick Perry aantrad in 2000 zijn er meer dan 250 executies uitgevoerd. Onder zijn voorganger George W. Bush gingen er 152 executies door . De doodstraf in Texas is omstreden. Zo werden er eerder geesteszieke gevangenen geëxecuteerd en gevangenen die geen goede juridische bijstand hadden gekregen. Het is inmiddels verboden gevangenen te executeren met een geestelijke beperking én gevangenen die minderjarig waren op het moment van hun misdrijf. Situatie in Saoedi-Arabië Op 12 december 2011 werd in de provincie Jawf een vrouw onthoofd omdat zij zich schuldig zou hebben gemaakt aan hekserij en tovenarij. In het fundamentalistische koninkrijk Saudi-Arabië wordt gevonnist op basis van de sharia, het islamitisch recht. Op hekserij en tovenarij staat net als op moord, verkrachting en drugshandel de doodstraf. De vrouw, die in de zestig is, zou mensen hebben misleid door te zeggen dat ze mensen kon genezen. Amnesty zegt dat deze beschuldigingen te pas en te onpas worden gebruikt door de religieuze politie van het land. Nog maar pas werd een man onthoofd voor hekserij. Hij had vrienden en bekenden medisch advies gegeven. In Saudi-Arabië zijn dit jaar 73 mensen geëxecuteerd. Situatie in Iran Het aantal executies voor drugsdelicten nam sterk toe in Iran. Amnesty becijfert dat in 2011 al minstens 488 mensen werden geëxecuteerd voor vermeende drugsdelicten -drie maal meer dan in 2009. En in totaal werden in Iran het afgelopen jaar, volgens officiële en officieuze bronnen, minstens 600 mensen ter dood gebracht. Iran tracht haar immense drugsproblemen op te lossen met executies, maar er is geen enkel bewijs dat de doodstraf een beter middel is om drugssmokkel te voorkomen dan een gevangenisstraf. Iran past al decennialang de doodstraf toe voor drugsfeiten, maar de drugsproblemen worden alleen maar groter. Mensen die geëxecuteerd worden krijgen bovendien meestal geen eerlijk proces. En vooral arme mensen, leden van etnische minderheden en buitenlanders lopen het risico ter dood veroordeeld te worden voor drugsdelicten. Iran bekleedt wereldwijd de vierde plaats wat betreft het aantal drugsdoden: 91 doden per 1 miljoen inwoners tussen 15 en 64 jaar. Iran is en blijft tevens een belangrijk transitland voor internationale drugssmokkel. Enerzijds voorziet de Europese Unie 9,5 miljoen euro gedurende drie jaar voor een project in Iran om de regionale samenwerking rond drugsbestrijding te versterken, anderzijds wordt er geen enkele vorm van kritiek geuit over de manier waarop in dit land aan drugsbestrijding wordt gedaan. Situatie in Japan Het besluit van Japan om drie gevangenen op te hangen na bijna twee jaar zonder uitvoering van executies is een enorme stap terug. De beslissing brengt Japan terug in het rijtje van landen die de doodstraf nog uitvoeren. Minister van Justitie Toshio Ogawa had toestemming gegeven voor het voltrekken van de doodvonnissen in de gevangenissen van Tokio, Hiroshima en Fukuoka. Hij legde zijn beslissing uit als "zijn plicht als minister". Terdoodveroordeelden in Japan worden opgehangen. De executie wordt meestal in het geheim uitgevoerd en gevangenen krijgen meestal pas zeer kort vantevoren te horen dat ze worden geëxecuteerd. Het schenden van mensenrechten te rechtvaardigen als "mijn plicht als minister" is niet goed te praten. Het is eerder de verantwoordelijkheid van de leiders om de criminaliteit aan te pakken zonder toevlucht te nemen tot deze ultieme onmenselijke straf. |
