Een draagmoeder - ook wel "surrogaatmoeder" genoemd - is een vrouw die voor iemand anders een kind draagt en baart. Dat is doorgaans, maar zeker niet altijd, een heteropaar waarvan de vrouw wel goede eicellen kan produceren maar om allerlei redenen niet zelf kinderen kan dragen en/of baren. Een eicel van zo'n wensmoeder wordt dan bevrucht met het zaad van de wensvader en in de baarmoeder van de draagmoeder geplaatst (in-vitrofertilisatie). Soms ook wordt de draagmoeder bevrucht met het zaad van de wensvader en dan is en blijft zij dus de genetische moeder.
Sommigen stellen draagmoederschap op ethische gronden ter discussie. Het is immers een natuurlijke ontwikkeling dat ook de draagmoeder na negen maanden zwangerschap een emotionele band met haar eigen (natuurlijk) kind opbouwt. Ook rijzen er vragen bij de "vergoeding" die aan de draagmoeder wordt gegeven. Draagmoederschap is daardoor niet in alle landen legaal.

De eerste populaire draagmoederbestemmingen voor Israël waren India, Thailand en Nepal, waar de procedure meer dan de helft goedkoper was en slechts tussen 25.000 en 50.000 dollar kostte. Draagmoederschap was in deze Zuidoost-Aziatische landen niet expliciet toegestaan, maar ook niet wettelijk verboden.
In die jurdische schemerzone deed zich een aantal schandalen voor. In Nepal werd tijdens de aardbeving van 2015, die 9000 mensen het leven kostte, duidelijk hoe omvangrijk de Israëlische draagmoederschapssector was. Toen Israël als een van de eerste landen een humanitaire reddingsmissie naar Nepal stuurde, bleek dat het vooral prioriteit was om de draagmoederschapsbaby's en hun wensvaders te evacueren. De Indiase draagmoeders die na de toenemende restricties op internationaal draagmoederschap in India naar Nepal waren gebracht om te bevallen, bleven achter in het rampgebied.
Kort na deze schandalen stelden Thailand, India, Nepal, en later ook Cambodia, Laos en Mexico een wettelijk verbod op internationaal draagmoederschap in. In dit snel veranderende juridische klimaat traden landen als Oekraïne, Rusland en Georgië op de voorgrond als de stabielste lagekost-draagmoederlanden, zij het wel alleen voor heteroseksuele wensouders.

V R A A G O U D E R S (Israël)   en   D R A A G M O E D E R S (Georgië)

Tussen Israël (vraag) en Georgië (aanbod) bestaat een bloeiende draagmoederschapsbusiness. Waarom willen steeds meer Israëli's een Georgische draagmoeder en waarom willen steeds meer Georgische vrouwen als draagmoeder aan de slag gaan?

Het Heilig Land staat al langer bekend om zijn mythische verhalen over miraculeuze concepties, maar het verhaal van Monan en Yoni Cohen, een Israëlisch stel, en hun pasgeboren baby's Tomi en Adam prikkelt wellicht toch de verbeelding. Tomi en Adam werden kort na elkaar geboren in de lente van 2017. Ze zijn genetisch verwant, maar toch geen tweelingbroers in de strikte zin van het woord. Tomi kwam namelijk in Tel Aviv ter wereld uit de buik van zijn biologische moeder Moran, terwijl Adam in de Georgische hoofdstad Tbilisi werd geboren uit de buik van een Georgische draagmoeder.
Na verschillende moeilijk te verwerken miskramen riepen Yoni en Moran de hulp in van Manor Medics, een Israëlisch fertiliteitsagentschap dat gespecialiseerd is in internationaal draagmoederschap in Georgië. Hoewel het merendeel van de embryo's die via een in-vitrovruchtbaarheidsbehandeling van de eicellen van Moran en de zaadcellen van Yoni gemaakt werden, in de baarmoeder van de Georgische draagmoeder werden ingebracht, bracht Manor Medics ook een embryo in de baarmoeder van Moran in, in een ultieme poging de kinderwens van het stel op min of meer natuurlijke wijze in te vullen. Opmerkelijk en onverwacht genoeg waren twee zwangerschappen het gevolg. Terwijl moeder Moran in Israël bleef om te bevallen van Tomi, vertrok vader Yoni naar Tbilist om baby Adam op te halen. Hij was er niet de enige Israëlische wensouder die er voor een draagmoederbaby kwam. Samen met tientallen andere Israëlische stellen verbleef Yoni in een van de grote flatcomplexen van Manor Medics, in afwachting van de officiële reisdocumenten voor de baby.

Commercieel draagmoederschap is sinds 1996 in Israël wettelijk toegelaten, maar alleen voor heteroseksuele stellen en alleenstaande vrouwen. De steeds groter wordende groep van Israëlische homo's die biologisch vaderschap ambieert, moest dus elders op zoek naar een draagmoeder. Bovendien is draagmoederschap sowieso al peperduur: heteroseksuele stellen leggen al snel het equivalent van 70.000 dollar neer. Niet alleen voor homoseksuele wensouders, maar ook voor heteroseksuele stellen die de complexe bureaucratie van de Israëlische draagmoederschapsprocedure wilden omzeilen, bleken veel andere landen een goedkoper alternatief.
Het duurde dan ook niet lang voor er tientallen agentschappen werden opgericht. Zulke agentschappen bemiddelen tussen de verlangens van de wensouders en het internationale aanbod van eiceldonoren en draagmoeders. Ze begeleiden de behandeling van de wensouders in Israël. Indien nodig helpen ze met de selectie van een eiceldonor. Ze zorgen er bovendien voor dat het ingevroren materiaal, eicellen, sperma of embryo's veilig getransporteerd wordt naar het draagmoederland. Voorts wikkelen ze de verdere procedures af met de Israëlische ambassade in het draagmoederland en met de familierechtbank en Binnenlandse Zaken in Israël, zodat de wensbaby erkend kan worden als Israëlisch burger en de juiste reis- en identiteitspapieren krijgt.

Door zijn strategische ligging tussen Europa en Azië ontvangt Georgië wensouders uit alle hoeken van de wereld, van China, Zweden en Turkije tot Spanje, Rusland en de VS, maar Israëlische paren waren bij de eersten om gebruik te maken van de geboden reproductieve diensten. De Israëlische ambassade in Tbilisi is niet zeer bereidwillig om exacte cijfers te geven, maar volgens ruwe schattingen keren maandelijks tussen de 30 en 50 draagmoederbaby's naar Israël terug. Beide landen onderhouden al enige tijd goede relaties. Sinds kort maakt ook de babysector deel uit van de innige politiek-economische samenwerking.
Momenteel zijn er vier Israëlische draagmoederschapagentschappen actief op de Georgische babymarkt. De grootste speler is Manor Medics, onder leiding van Avi Manor. Daarnaast zijn er Viva Family, Royal Surrogacy en Parenthood Centre.

Met een gemiddelde van 3,12 kinderen per vrouw is Israël verreweg het vruchtbaarste van de OESO-landen, waar het gemiddelde rond 1,7 kinderen schommelt. Deze vruchtbaarheidscultus wordt sterk aangemoedigd door de Israëlische overheid, die al sinds de stichting in 1948 heel sterk gericht is op hoge geboortecijfers en grote families. Zo vindt men hier het hoogste aantal fertiliteitsklinieken per hoofd ter wereld.
Op 22 juli 2018, midden in de bloedige militaire repressie van de Gaza-protesten, werd een nationale "surrogaatstaking" georganiseerd. Die volgde na de beslissling van de Knesset om draagmoederschap alleen uit te breiden voor alleenstaande vrouwen en niet voor homoseksuele mannen, die nochtans de grootste vragende partij zijn. Na tal van massabetogingen in het centrum van Tel Aviv met honderdduizenden manifestanten werd 22 juli afgekondigd als dag van nationale staking.
Voor orthodoxe Joden wordt kinderloosheid ervaren als een absolute ramp. Specifiek Israëlisch is wel dat de wet op eiceldonatie onder meer bepaalt dat donor en ontvangster van de eicel dezelfde religie moeten hebben. Dit betekent dat een joodse vrouw geen eicel kan doneren aan een christelijke vrouw of een moslima (lees: Palestijnse), en vice versa. Dezelfde logica geldt in de wet op het draagmoederschap.
Een ander doorslaggevende factor ligt in de voortdurende Palestijnse Kwestie die een demografische schaduw werpt over de reproductieve politiek van Israël. Volgens het Zionisme, de dominante Israëlische ideologie, kan er pas sprake zijn van een joodse staat in Israël als er een joodse demografische meerderheid is ten aanzien van de Palestijnse bevolking. Een overheidscomité waakt erover dat de draagmoeder en de vraagmoeder dezelfde religie delen. Aangezien Palestijnse vrouwen in Israël zelden eicellen doneren of draagmoeders zijn, impliceert dit ook dat ze geen gebruik kunnen maken van deze reproductieve technologie.

Surrogacy Tours in Tbilisi (Georgië)
Het Israëlische Parenthood Centre treedt bijvoorbeeld op als gevolgmachtigde vertegenwoordiger van wensouders. Het centrum werkt samen met Surrogacy Tours, het lokale draagmoederschapsagentschap. Surrogacy Tours beschikt over een databank van zo'n 200 draagmoeders en eiceldonoren. In tegenstelling tot de Verenigde Staten of Israël, waar paren soms maandenlang moeten wachten op een beschikbare draagmoeder, zijn er hier geen wachtlijsten. Er zijn zelfs zoveel vrouwen die draagmoeder of eiceldonor willen worden dat een op de vijf kandidaten geweigerd moet worden na de intakegesprekken en de screening.
De selectiecriteria voor de draagmoeder en de eiceldonor blijken erg uiteen te lopen. De eiceldonor geeft haar genen door en wordt dus gekozen op basis van haar genen, scholingsgraad, hobby's, medische achtergrond en uiterlijk, terwijl de draagmoeder alleen maar fungeert als recipiënt. Draagmoeders zijn vaak alleenstaande vrouwen, tussen 21 en 38 jaar oud, die al een kind moeten hebben. Eiceldonoren zijn tussen de 18 en 30 jaar oud, en meestal studentes uit de lage middenklase. Zodra vragers en aanbieders bij elkaar zijn gebracht, coördineert het lokale agentschap alle medische en administratieve zaken: erop toezien dat eiceldonor en draagmoeder hun medicatie nemen, doktersafspraken bijwonen en contractuele verplichtingen tegenover de wensouders nakomen.
Een draagmoederschap in Georgië kost rond de 30.000 dollar, waarvan de helft naar de draagmoeder gaat. Een procedure met een eiceldonor kost 36.000 dollar. Voor 50.000 dollar krijgen de wensouders een VIP-procedure, waarbij de kosten van hotelverblijf, een privéchauffeur, vertalers en een kinderverzorgster inbegrepen zijn.
Door de lakse wetgeving inzake medisch begeleide voortplanting is veel mogelijk. Artikel 143 van de wet op de gezondheidszorg staat draagmoederschap expliciet toe voor heteroseksuele paren. De wet staat niet toe dat de draagmoeder aanspraak kan maken op het kind bij de geboorte. Ze wordt zelfs niet vermeld op de geboorteakte, wat van Georgië een populaire draagmoederschapsbestemming maakt. Voorts zijn er weinig of geen juridische richtlijnen.
De arbeidsomstandigheden zijn eigenlijk erbarmelijk: er is geen minimumloon, geen arbeidsinspectie, geen categorisering van arbeidsfuncties, niets! Voor vrouwelijke werknemers lijkt de situatie nog grimmiger. Het merendeel van de vrouwen werkt in de dienstensector en maakt lange dagen voor weining loon. Door diepgewortelde seksestereotypen worden ze niet alleen minder betaald dan hun mannelijke collega's, maar moeten ze op de koop toe nog tal van zorgende taken en klusjes op zich nemen.
Het VN-rapport uit 2018 over gendergelijkheid in Georgië bevestigt dat Georgische draagmoeders nauwelijks rechten hebben. In geval val medische complicaties, abortus, embryoreductie (het doden van embryo's in de baarmoeder bij een meerlingzwangerschap), vroeggeboorte of een miskraam zijn ze volledig afhankelijk van de keuzes en de goede wil van de wensouders. In tegenstelling tot Amerikaanse draagmoeders kunnen Georgische draagmoeders niet rekenen op een degelijke medische verzekering of levensverzekering.
Ondanks deze grove schendingen van hun reproductieve rechten weigeren de vrouwen zichzelf als slachtoffer te zien. Via draagmoederschap en eiceldonatie kunnen ze een inkomen verwerveren in een sociaaleconomisch totaal ontwricht land. Bij gebrek aan alternatief financieren ze er hun studie mee, betalen ze er hun schulden mee af, of een nieuwe rode fiets voor hun kinderen mee.

Eiceldonatie is een relatief eenvoudige procedure. De cyclus wordt eerst onderdrukt met medicatie, waarna de eierstokken met behulp van hormooninjecties juist weer overgestimuleerd worden zodat er verschillende eicellen -tot wel 40- kunnen rijpen. De procedure is nochtans niet zonder risico's. In tegenstelling tot sperma, dat op eenvoudige en zelfs bevredigende wijze gedoneerd kan worden, moeten eicellen operatief verwijderd worden onder lokale narcose. Bovendien bestaat er een kans op ovarieel hyperstimulatiesyndoom, wat tot buikpijn, duizelingen, maar in sommige gevallen ook tot de dood kan leiden.
Een Georgische eiceldonatie kost gemiddeld 6000 dollar, waarvan de donor tussen de 1000 en 2000 dollard krijgt. Veel Israëlische stellen verkiezen echter een joodse eiceldonor. De marktwaarde van deze eicellen ligt een stuk hoger, tussen de 50.000 en 60.000 dollar, waarvan er gemiddeld 8000 naar de eiceldonor gaan.