|
|
R W A N D A |
|
Rwanda, het "Land van de Duizend Heuvels", is gelegen in Centraal-Afrika en grenst aan Congo-Kinshasa, Oeganda, Tanzania en Burundi.
Het land heeft een prachtige natuur en een rijk dierenbestand. Het Parc National des Volcans is gelegen in het noorden van Rwanda en gekend als berggorilla-reservaat.
Politiek
Na de verkiezing van Habyarimana tot president, in 1978, bleef het betrekkelijk rustig tussen de etnische groepen (Hutu, Tutsi en Twa). Habyarimana weigerde echter om de Tutsi-vluchtelingen die begin jaren '60 naar Oeganda en Burundi waren gevlucht, toestemming te geven naar Rwanda terug te keren. In 1988 spraken de Westerse landen zich negatief uit over dit etnisch beleid in Rwanda. In hetzelfde jaar waren er botsingen tussen de Hutu's en de Tutsi's en kwamen er veel mensen om het leven.
In oktober 1990 vielen Tutsi-milities onder de naam Front Patriotique Rwandais (FPR) Rwanda binnen. Zij waren veelal kinderen van de Tutsi's die in de jaren '60 Rwanda waren ontvlucht. De FPR werd gesteund door Oeganda. Met behulp van Zaïrese, Belgische en Franse troepen bleef de regering-Habyarimana in het zadel en konden de FPR-milities worden verdreven. President Habyarimana voerde gesprekken met de FPR en nam meer Tutsi's op in de regering. In 1992 werd het meerpartijenstelsel ingevoerd.
Maar op 6 april 1994 werd het vliegtuig van de zopas herkozen Habyarimana neergeschoten. Binnen 24 uur na de dood van de president begonnen de moordpartijen van Hutu’s op Tutsi’s en gematigde Hutu’s. De Twa, het pygmeeënvolk, de oorspronkelijke bewoners van Rwanda, werd ongewild ook het slachtoffer van de moordpartijen. De slecht uitgeruste VN-macht MINUAR kon weinig meer doen dan humanitaire hulp verlenen.
Belgische paracommando's kwamen tussen in het conflict, maar werden bij een bepaalde actie omsingeld. Op bevel van hogerhand moesten ze hun wapens afgeven om zo over hun vrijlating te kunnen onderhandelen. Maar na hun aankomst in het militaire kamp in Kigali werden ze doodgeslagen met de kolf van een geweer. Op 8 april kregen alle eenheden te horen dat 10 Belgen waren gesneuveld. Alle aanwezige Belgen werden toen geëvacueerd.
Het aantal slachtoffers tijdens de genocide liep waarschijnlijk op tot 1 miljoen doden (voornamelijk Tutsi's en gematigde Hutu's). Veel Hutu's en Tutsi's sloegen op de vlucht en kwamen in overvolle vluchtelingenkampen in het buitenland terecht, waar velen van hen stierven van uitputting, watergebrek en besmettelijke ziektes.
In 1994 werd het Rwanda-tribunaal opgericht door de Veiligheidsraad van de VN om de schuldigen van de volkerenmoord op te sporen en te straffen.
Eind 1996 leek de situatie weer onder controle. President Bizimungu en het parlement keurden een wet goed waarin werd voorzien in de berechting van 80.000 misdadigers. Hoewel de situatie enigszins stabiel werd, is men constant op de hoede voor het opnieuw oplaaien van etnisch geweld.
Pas in 2006 werd de Rwandese genocide officieel erkend door de hogerberoepscommissie van het Rwanda-tribunaal.
Nauwelijks 15 jaar na deze feiten heeft Rwanda zich hersteld en is nu op weg de eerste kenniseconomie te worden in Afrika: het land speelt een pioniersrol in de toepassing van de informatie- en communicatietechnologie in Afrika.
De ambitie van de Rwandese regering trekt grote investeerders aan, van Microsoft tot Nokia en Terracom. Ze zetten grootschalige projecten op als mobiele telefonie en de aanleg van een multivezelnetwerk, maar ook pc- en internetprojecten op kleine schaal.
Rwanda besteedde in 2007 al 1,6% van zijn overheidsbudget aan ICT -het niveau van rijke landen!
Inderdaad, onder heerschappij van president Kagame streeft het land naar zoveel mogelijk eenheid en consensus. Er wordt hard gewerkt aan economische ontwikkeling. Wie de grens van Congo naar Rwanda oversteekt, merkt het meteen. Van de chaos en rotzooi van Congo, betreed je in seconden tijd het asfalt van het schone, keurige Rwanda. Plastic tassen zijn zelfs verboden om het afval op de straat te voorkomen. Er is relatief weinig corruptie en het landbestuur houdt zich aan afspraken. Rwandezen hebben inmiddels een zorgverzekering en er is onderwijs voor iedereen. Op het eerste gezicht redelijk fascinerend.
Dat alles gaat echter gepaard met een lichte repressie en beperkingen aan democratische vrijheden. Verder blijkt Rwanda voor een groot stuk verantwoordelijk te zijn voor de huidige instabiliteit in Oost-Congo. Een en ander is inmiddels veranderd met de arrestatie van Nkunda en de integratie van de CNDP (Tutsi-rebellen) in het Congolese leger.
De situatie in Oost-Congo heeft alles te maken met de genocide in Rwanda. Hutu’s vluchtten in 1994 naar Congo uit angst voor represailles van de uiteindelijk sterkere Tutsi’s. Daar is hen jarenlang wijsgemaakt dat het leven in Rwanda niet veilig zou zijn. Hutu’s die terugkeren uit de jungle van Congo kijken hun ogen uit. Extremistische hutu’s vormden ondertussen een rebellenleger in Oost-Congo, de FDLR, geleid door harde kern genocidaires. Ze verdienen geld met mijnbouw en handel in grondstoffen.
De oorlog is nog lang niet over. Er wordt dagelijks gevochten in de jungles van Oost-Congo, hoofdzakelijk in Noord en Zuid-Kivu. Verkrachting en andere vormen van seksueel geweld komen veel voor in Oost-Congo. In het eerste half jaar van 2009 meer dan 12.000 keer. Daders zijn zowel rebellen als officiële Congolese militairen.
Er wordt dan soms wel positief gereageerd op de evoluties in Rwanda, maar er hangt een prijskaartje aan. Bovendien is men in het land zo slim de grootste conflicten buiten de landsgrenzen uit te vechten en tegelijk dit "nieuwverworven" gebied uit te zuigen, vaak nog onder het goedkeurend (en onwetend?) oog van de internationale gemeenschap.
25 jaar later...
Een kwarteeuw geleden vond in Rwanda een gruwelijke genocide plaats en werd het land synoniem voor etnisch geweld en moorddadige politiek. Vandaag roept Rwanda bij veel Afrikaanse jongeren overal ter wereld bewondering op.
Het economisch herstel van het land sinds de genocide wordt door velen 'miraculeus' genoemd, zeker nu Kigali uitgroeit tot de hightechhoofdstad van Afrika. Waarheid of slimme marketing van een illegitiem regime? En kan het Rwandese succesverhaal elders worden overgedaan?
Dominique Uwase Alonga is 26. Toen ze amper twintig was, richtte ze een uitgeverij op die Rwanda's eerste sprookje in boekvorm publiceerde. In de lokalen van de uitgeverij, Imagin We Rwanda, bevinden zich een gedeelde werkruimte waar jonge ondernemers worden begeleid, een mediabedrijf dat documentaires en reclame maakt, een kunstgalerie, een designwinkel en een koffiewinkel die experimenteert met online leveringen. Sinds een jaar maakt Dominique er de podcast State of Mind, waarin ze taboes in de Rwandese samenleving belicht. Ze geeft enkele voorbeelden: 'Waarom is seksuele voorlichting op school een heikel thema? Wat is financiële onafhankelijkheid en hoe bereik je die? Waarom schamen we ons voor onze lichamen? Hoe staat het met de rechten van de LGBTQ-gemeenschap?'
Dominique's profiel is een toonbeeld van wat Kigali probeert te betekenen voor de Rwandese jeugd. Het land is erin geslaagd een miljoen mensen uit de extreme armoede te tillen, het geboortecijfer drastisch naar beneden te brengen, meer dan negentig procent van de bevolking te voorzien van gratis ziekteverzekering en bijna elk kind naar school te laten gaan.
Massale investeringen in ICT-infrastructuur werpen hun vruchten af: in 95 procent van het land is er 4G, en na Kigali proberen de overheid en telecomoperatoren nu ook de rest van het land van glasvezelaansluitingen te voorzien voor snel internet.
In samenwerking met de Japanse regering richtte de overheid Fablab Kigali op, waar jonge techondernemers plaats en geld krijgen om hun ideeën waar te maken. In ImpactHub worden start-ups begeleid en dagelijks virtuele vergaderigen gehouden met Singapore en Seattle. Met een aanloop van drie dagen om een nieuw bedriijf op te zetten, vlotte eigendomsregistratie en transparante belastingsystemen kwam Rwanda in 2018 op plaats 29 terecht in de Ease of Doing Business Index. Ter vergelijking: België staat op 45. Een van de vele voorbeelden ter illustratie: al meer dan een jaar leveren drones bloed aan twaalf hospitalen in het oosten van Rwanda, het resultaat van een samenwerking tusssen het Rwandese Ministerie voor Gezondheid en Zipline, een roboticabedrijf in Silicon Valley.
Commentatoren in de zowat uitsluitend Kagame-gezinde media vergelijken hun land graag met het fictieve Wakanda uit de film Black Panther uit 2018. Wakanda wordt door de rest van de wereld gezien als een derdewereldland maar is in werkelijkheid rijk en loopt op technologisch vlak ver voorop. Wakanda mag dan een fantasie zijn, volgens sommigen diende Rwanda als voorbeeld. Het land van de duizend heuvels geniet in elk geval een soortgelijke reputatie.
De boodschap die Rwanda uitstuurt, komt hierop neer: je kan doen wat je wilt en je kan alles bereiken! Kansen voor vrouwen en jongeren voeren de boventoon, zowel in het overheidsbeleid als in de private sector. In de meeste Afrikaanse rondom maar zeker ook in Europese landen hebben jongeren het veel moeilijker om hun plaats te veroveren. Tegelijk appelleert het voorbeeld van Rwanda aan de mentaliteit die bij Afrikaanse jongeren overal ter wereld de laatste jaren opgang maakt: een nieuw goed gevoel van zelfvertrouwen, de wil om hun eigen verhaal te schrijven. Dit verhaal is helemaal anders dan dat van de ouders. Op vele plekken in Afrika hebben jongeren geen oorlog meegemaakt, de jonge generatie Afrikaanse jongeren in Europa heeft de migratie niet doorgemaakt. Het leven van deze generatie op beide continenten staat niet in het teken van overleven maar, zoals bij jongeren overal ter wereld, van ambitie: opklimmen, geld verdienen, reizen, de vrijheid hebben, het eigen leven in te richten, een bedrijf starten.
Rwanda's keuze voor hightech is een kernpunt van het Vision 2020-programma dat Kagame in 2000 afkondigde als antwoord op de internationale druk op zijn regime naar aanleiding van de voortdurende inmenging in het oosten van Congo. Tegen volgend jaar moet Rwanda zich dus ontwikkeld hebben van een landbouweconomie tot een toonaangevende kenniseconomie.
Er wordt te makkelijk uit het oog verloren welke rol de media speelden in het veroorzaken van de genocide. Dan kan je niet verwachten van het regime dat het die media vrij spel geeft, ook al neemt ze de laatste jaren toe.
Rwanda wordt tegenwoordig bewonderd, juist doordat er echt een nieuwe samenleving is opgebouwd. Wat nu bereikt is, had niemand vijfentwintig jaar terug kunnen voorspellen. Het regime is erin geslaagd korte metten te maken met het tribalisme. Voor 1994 was discriminatie geïnstitutionaliseerd, het aantal Tutsi's op universiteiten werd sterk beperkt en geen van hen maakte een kans op een baan in overheidsinstellingen. Het huidige regime is erin geslaagd dat weg te vagen. Niemand vraagt je om je etniciteit als je je inschrijft aan de universiteit: Rwandezen zien zichzelf niet langer in de eerstte plaats als Hutu of Tutsi.
Rwanda laat zien dat er veel meer nodig is dan democratie alleen om vooruit te gaan. Een staat die veiligheid kan garanderen en die infrastructuur, gezondheidszorg en onderwijs aanbiedt: daar is Rwanda, ondanks zijn zogenaamd ondemocratisch karakter, in geslaagd.
Een fundamentele kanttekening bij het succesverhaal is wel het feit dat de massale investeringen in IT en ondernemerschap momenteel vooral de midden- en bovenklasse ten goede komen -10% van de gehele bevolking. De massa's werklozen op het platteland blijven aangroeien met honderdduizenden per jaar. Is er ook plaats voor hen in de blitse wereld van Kigali?
De volkstribunalen (gacaca's)
Na de genocide was er één duidelijke winnaar: het Rwandees Patriottisch Front (RPF) van Paul Kagame. Die overwinnaar bepaalde hoe er met de genocide zou worden omgegaan. Er werd voor gekozen om iedereen die een rol had in de genocide, te berechten. Maar met het klassieke rechtssysteem zou het 100 jaar duren vooraleer iedereen een proces had gehad.
Daarom koos men ervoor om de gacaca's of volkstribunalen opnieuw in te voeren. Dat was een inheems mechanisme uit de pre-koloniale tijd om conficten te beslechten en harmonie te herstellen. De gacaca's werden sterk hervormd met elementen uit het klassieke rechtssysteem, zodat ze ook in staat waren om met de genocide om te gaan. Ze kenmerkten zich door drie elementen: schuldbekentenis (als je schuld bekende, kreeg je strafvermindering), decentralisatie (ze vonden tot in de verste uithoeken van de maatschappij plaats) en categorisering (per rol in de genocide was er een aparte strafmaat).
De gacaca's liepen van 2005 tot 2012 en behandelden bijna twee miljoen zaken. Hoewel deze volkstribunalen heel wat spanningen onder de bevolking veroorzaakten, niet altijd even objectief en professioneel waren en soms misbruikt werden om persoonlijke actuele vetes uit te vechten, verkozen de meeste Rwandezen het gacaca-systeem boven het klassieke rechtssysteem. Inderdaad situeerden de volkstribunalen zich in hun natuurlijke socioculturele habitat. Het is twijfelachtig of de gacaca's echt veel verzoening hebben gebracht, maar ze hebben wel aan een ongelooflijke snelheid aan massajustitie gedaan.
De genocide heeft uiteraard een ongelooflijke impact gehad. Per kind is er meer dan een jaar scholing verloren gegaan. De helft van de veestapel ging verloren, de koffieproductie kwam tot stilstand en een groot aantal koffiebomen gingen verloren. Doordat er minder mannen waren dan vrouwen, bleven sommige vrouwen officieel ongetrouwd (polygamie was bij wet verboden) en andere vrouwen geraakten in een zwakke onderhandelingspositie.
Jonge vrouw onterecht in detentie!
Jackie Umuhoza zit in de gevangenis op verdenking van verraad, spionage en terrorisme. Sinds haar arrestatie op 27 november 2019 is ze nog geen enkele keer voor de rechtbank verschenen.
Jackie Umuhoza is de dochter van Deo Nyirigira, de priester van de Agapa-gemeenschapskerk. Hij ontvluchtte Rwanda samen met zijn familie in 2001 uit angst om vervolgd te worden voor vermeende banden met de oppositiegroep RNC.
Net zoals haar zussen Lilian Umutoni en Axelle Umutesi keerde Jackie Umuhoza na haar studies terug naar Rwanda. Ook haar twee zussen werden al meerdere malen opgepakt en ondervraagd door de politie.
Onze schrijfactie voor juni: gerechtigheid voor verdwenen personen!
Verschillende Rwandese politieke opposanten verdwenen de afgelopen jaren. Onder andere Illuminée Iragena, Boniface Twagirimana, Eugène Ndereyimana van FDU-Ikingi en Jean-Damascène Munyeshyaka van de Democratic Green Party of Rwanda zijn vermist.
Hoewel de Rwandese autoriteiten zich engageerden om een onderzoek te starten, is er geen nieuws over enige vooruitgang in de onderzoeken naar deze personen die vermoedelijk slachtoffer zijn van gedwongen verdwijning, wat een internationaal en voortdurend misdrijf is.
De Rwandese autoriteiten zijn de verdwenen personen en hun families en vrienden de waarheid en gerechtigheid verschuldigd.
Stuur een brief naar:
Attorney General Johnston Busingye
Ministry of Justice
P.O. BOX 160
Kigali
Rwanda
email: mjust@minijust.gov.rw
Of naar de ambassade van Rwanda:
Ambassadeur Rugambwa Dieudonne Sebashongore
Bloemenlaan 1
1150 Sint-Pieters-Woluwe
email: secretariat@ambarwanda.be
(Boom, ... June 2021)
Mister Attorney General,
I am concerned about the cases of probable enforced disappearance of political opponents. Among them Illuminée Iragena, a member of FDU-Inkingi, who disappeared on her way to work at the King Faisal Hospital in Kigali in March 2016; Boniface Twagirimana, vice-president of FDU-Inkingi, who disappeared while held in detention at Mpanga Prison in October 2018; Eugène Ndereyimana of FDU-Inkingi, who was reported to the authorities as missing by his colleagues on 15 July 2019 in Eastern Province; and Jean-Damascène Munyeshyaka, the National Organizing Secretary of the Democratic Green Party of Rwanda, who went missing in June 2014.
I would like to ask you, dear Attorney General, to investigate these cases thoroughly and impartially and to see to it that all those suspected of criminal responsibility are brought to justice in fair trials before ordinary civilian courts.
Yours sincerely,
(Naam, adres en handtekening)
Mijnheer de Procureur-Generaal,
Het nieuws over gedwongen verdwijningen van politieke tegenstanders baart mij veel zorgen. Worden onder andere vermeld: Illuminée Iragena, een lid van FDU-Inkingi, die verdween in maart 2016 op weg naar het King Faisal Hospital in Kigali; Boniface Twagirimana, vice-president van FDU-Inkingi, die verdween in oktober 2018 toen hij in Mpanga Prison zat; Eugène Ndereyimana van FDU-Inkingi, die door zijn collega's aan de overheid werd opgegeven als vermist op 15 juli 2019 in Eastern Province; en Jean-Damascène Munyeshyaka, de National Organizing Secretary of the Democratic Green Party van Rwanda, die vermist wordt sinds juni 2014.
Ik had graag gehad, Mijnheer de Procureur-Generaal, dat u deze zaken diepgaand en onpartijdig zou onderzoeken en ervoor zou zorgen dat alle personen die hierin van criminele feiten kunnen beticht worden voor het gerecht gedaagd worden en een eerlijk proces krijgen voor een gewone burgerlijke rechtbank.
Hoogachtend,