W I T - R U S L A N D         (B e l a r u s)

Opp.: 207.600 km² (7 x België)    Inw.: 10,3 miljoen (2006)   (50 inw./km²)    Regeringsvorm: republiek    Hoofdstad: Minsk   Religie: Russisch orthodox

Wit-Rusland of Belarus ligt in Oost-Europa en is volledig omsloten door andere landen: in het noorden en oosten door Rusland, in het noordwesten door Letland en Litouwen, in het zuiden door Oekraïne en in het westen door Polen.
Het landschap is over het algemeen vlak -de gemiddelde hoogte bedraagt 162meter. Er zijn ook heel wat oerbossen, velden, moerassen, meren en grote rivieren. In totaal telt Wit-Rusland nagenoeg 20.800 rivieren en beekjes met een totale lengte van circa 90.100 km.
Het Pripyat-moerasgebied in het zuiden was eens het grootste moerasgebied van Europa. Uitgestrekte gebieden zijn echter gedraineerd en geschikt gemaakt voor landbouw.
Wit-Rusland ligt op de overgang van een continentaal naar een maritiem klimaat, met niet zo koude winters en warme zomers. De gemiddelde temperaturen schommelen van -6°C in januari tot 19°C in juli.

Politiek
Eind jaren tachtig verloor de Sovjet-Unie langzaam haar greep op de vele lidstaten. Overal bloeide het nationalisme op en op 27 juli 1990 verklaarde Wit-Rusland zich een soevereine staat. Op 25 augustus 1991 werd de onafhankelijkheid uitgeroepen.
De eerste presidentsverkiezingen werden in juni 1994 gehouden en uiteindelijk gewonnen door Aleksandr Loekasjenko. De overgang naar een markteconomie verliep echter zeer moeizaam: de industriële productie daalde en de inflatie werd steeds groter.
Hoewel er formeel een volksvertegenwoordiging en een gekozen president is, wordt Wit-Rusland toch over het algemeen gezien als een dictatuur onder president Loekasjenko. De huidige grondwet is op zijn maat gesneden en de laatste parlements- en presidentsverkiezingen gingen gepaard met grove tegenwerking van de campagne van de oppositie, het niet toelaten van waarnemers en massale stemfraude.
Nadat op 17 oktober 2004 77,3 procent van de bevolking via een referendum gestemd had voor aanpassing van de grondwet kon president Loekasjenko zich in 2006 verkiesbaar stellen voor een derde ambtstermijn. Volgens onafhankelijke berichtgevers was ook de uitslag van dit referendum frauduleus.
President Loekasjenko won de verkiezingen geheel naar verwachting met meer dan 80% van de stemmen. De dagen na de verkiezingen verzamelden duizenden demonstranten zich op het Oktober-plein in de hoofdstad Minsk. Ze werden na enkele dagen met veel geweld door het leger verjaagd.

Mensenrechten
De Grondwet van 1996 voorziet in de onschendbaarheid van het individu en verbiedt elke vorm van vernederende behandeling. Mishandeling van arrestanten en gevangenen door politieagenten en gevangenispersoneel, mede om bekentenissen af te dwingen, komt echter veel voor. Dergelijke mensenrechtenschendingen worden zelden vervolgd. De omstandigheden in de gevangenissen zijn overigens slecht: er is sprake van overbevolking, tekort aan voedsel en medicijnen en er heersen veel ziekten.
De doodstraf bestaat nog steeds. Hoewel het Hooggerechtshof heeft verordend dat deze moet worden vervangen door levenslang, kan deze volgens de president alleen worden afgeschaft via een referendum. Voor de afschaffing is volgens hem geen brede steun.
De grondwet voorziet in vrijheid van meningsuiting en vrijheid van informatievoorziening, maar deze grondrechten zijn in praktijk sterk beperkt. De overheid voert al jaren een actieve campagne tegen de onafhankelijke media, die veelal op beschuldiging van geringe maar zwaar bestrafte administratieve overtredingen, ernstig in hun activiteiten worden belemmerd. De staat heeft een monopoliepositie in de media. Vele non-gouvernementele organisaties (NGO’s) zijn door de overheid gesloten.
Prominente leden van de oppositie tegen het bewind van president Loekasjenko worden buitenspel gezet door veroordelingen tot relatief zware gevangenisstraffen voor vaak geringe vergrijpen. In 1999 zijn vier oppositieleiders verdwenen. Mede als gevolg hiervan is een aantal oppositieleiders uitgeweken naar het buitenland.

De regering van Wit-Rusland legt beperkingen op aan het recht op vrije meningsuiting en op vereniging. Opposanten worden willekeurig opgepakt en naar verluidt mishandeld door de politie. Sommigen kregen lange gevangenisstraffen omwille van het uitoefenen van hun recht op vrije mening. Mensenrechtenactivisten en burgerorganisaties krijgen beperkingen opgelegd en worden lastiggevallen. Ook de media worden aan banden gelegd. Eigenlijk bestaat er geen vrije pers in dit land.
Zmitser Dashkevich is één van de leiders van een jongerenbeweging van de oppositie. Hij moest op 15 september 2006 in het bureau van de aanklager aanwezig zijn. Daar kreeg hij te horen dat hij beschuldigd werd van het "organiseren van of deelnemen aan een activiteit van een ongeregistreerde niet-gouvernementele organisatie". Na een proces achter gesloten deuren werd hij op 1 november veroordeeld tot anderhalf jaar in een open gevangenis.
Honderden mensen, waaronder politici van de oppositie, schrijvers, diplomaten, activisten uit allerlei organisaties, betoogden voor de rechtbank in Minsk en vroegen zijn onmiddellijke vrijlating. Op 7 december is hij overgebracht naar de kolonie van Shklou, in het oosten van het land.
Amnesty International beschouwt hem als een gewetensgevangene, omdat hij enkel gebruik heeft gemaakt van zijn recht op vrije meningsuiting en op vereniging. Het Artikel dat ingeroepen werd om hem te veroordelen, was nog via een aantal amendementen in december 2005 toegevoegd aan de Strafwet. Zo konden, in de aanloop naar de presidentsverkiezingen van maart 2006, straffen opgelegd worden aan organisaties en mensen die zich kritisch uitlaten over de regering.
Op 15 december werd een verzoek ingesteld om in hoger beroep te mogen gaan. Dit werd geweigerd door de rechtbank in Minsk. Lokale mensenrechtenorganisaties hadden heel hard gehoopt dat zijn straf zou verminderd worden.
Zmitser Dashkevich was eerder al eens opgepakt, in april 2006, samen met vier anderen. Dit was tijdens een vreedzame demonstratie om de 20ste verjaardag van de ramp in Tsjernobyl te herdenken. In mei werden ze alle vijf vrijgelaten.

Tienergevangenen riskeren besmetting met corona!
Vladislav Sharkovsky en Emil Ostrovko belandden twee jaar geleden in de gevangenis voor een klein drugsdelict. Ze waren toen 17 jaar oud.
Om wat bij te verdienen werkte Emil, die nog op school zat, als koerier voor een online bedrijfje. In de pakketjes die hij rondbracht, bleken drugs te zitten. Emil kreeg zes jaar cel. Zijn baas, die hem misbruikte als drugskoerier, werd niet vervolgd. Ook Vladislav werkte als koerier voor een online bedrijf dat in drugs bleek te handelen. Hij kreeg tien jaar cel.
Emil en Vladislav hebben allebei ernstige gezondheidsklachten. Emil lijdt aan astma, Vladislav was een gezonde tiener voordat hij werd opgesloten. Hij hoest nu al lange tijd en heeft moeite met zien. Ook kreeg hij onlangs trombose, klaagde over buikpijn en viel flauw. Het risico is groot dat het coronavirus zich in de gevangenis snel verspreidt. Daardoor loopt hun leven gevaar.

Doodstraf
Wit-Rusland is ondertussen het enige Europese land dat de doodstraf kent. Alhoewel er stappen worden ondernomen om de doodstraf af te schaffen, voert Wit-Rusland nog steeds executies uit. De doodstraf wordt vaak opgelegd na een oneerlijke rechtszaak en marteling komt voor om bekentenissen te verkrijgen. Daarnaast weten zowel de gevangenen zelf als hun familie niet wanneer de voltrekking van de doodstraf zal plaatsvinden, waardoor beiden in voortdurende angst voor het moment van executie verkeren.
Alle informatie over de doodstraf in Wit-Rusland wordt geheimgehouden. Er zijn geen statistieken te verkrijgen over het aantal executies. Volgens Amnesty International krijgen familieleden enkele dagen na de executie een brief thuisgestuurd met het bericht dat de gevangene is geëxecuteerd. Terdoodveroordeelden in Wit-Rusland worden ter dood gebracht door een kogel in het achterhoofd.

Maryia Kalesnikava
Op 7 september 2020 werd de bekende oppositieleider Maryia Kalesnikava op klaarlichte dag opgepakt en weggevoerd door gemaskerde mannen in burgerkleding. Al snel bleek dat de Wit-Russische autoriteiten hierachter zaten. Ze werd naar de grens gebracht maar weigerde haar land te verlaten. Nu wordt ze beschuldigd van het ‘ondermijnen van de nationale veiligheid’ en kan ze 5 jaar gevangenisstraf krijgen.
Maryia Kalesnikava heeft geen misdrijf gepleegd. De autoriteiten willen haar de mond snoeren en een afschrikwekkend signaal uitsturen. In Wit-Rusland gaan vreedzame demonstranten al wekenlang massaal de straat op om te demonstreren tegen president Loekasjenko.

Roman Protasevich
In Belarus werd journalist Roman Protasevich op 23 mei aangehouden nadat het vliegtuig waarin hij zat een noodlanding in Minsk moest maken.
Het klinkt als een buitengewone plot van een Hollywoodfilm, maar is dat niet. De realiteit van deze duidelijke daad van luchtpiraterij is huiveringwekkend. De Europese Unie en de rest van de wereld riepen Belarus al vlug op om Roman Protasevich, de voormalige hoofdredacteur van de populaire kritische Telegram-zender NEXTA, vrij te laten.
Protasevich werd dus vastgehouden op de luchthaven van de hoofdstad Minsk. Dat gebeurde nadat zijn vlucht van Athene naar Litouwen een noodlanding maakte omdat er een bommelding zou zijn. Een MiG-29-straaljager van de Belarussische luchtmacht begeleidde het burgervliegtuig naar het vliegveld van Minsk. President Loekasjenko zou zelf opdracht hebben gegeven tot de gedwongen landing.
In 2020 werden NEXTA en verwante mediakanalen bestempeld als extremistisch en daarop in Belarus door de veiligheidsdiensten verboden. Deze stap vormde een onderdeel van het harde optreden van de autoriteiten tegen vreedzame protesten na de betwiste uitslag van de presidentsverkiezingen van 9 augustus 2020. Roman Protasevich en zijn medewerker Stsyapan Putsila werden op de lijst gezet van personen die betrokken zijn bij terroristische activiteiten. De twee werden ook beschuldigd van het aanzetten tot massale rellen, grove schending van de openbare orde en het aanzetten tot haat tegen overheidsfunctionarissen en wetshandhavers.
Voor deze misdrijven kunnen zij tot 15 jaar gevangenisstraf krijgen.